شیوه نهی از منکر
بسم الله الرحمن الرحیم
اگر خیلی خلاصه بخواهم در باب نهی از منکر در جامعه بنویسم، این را باید بگویم که اولاً این واجب الهی که در ردیف نماز و روزه و جزء فروع دین ماست وظیفه تک تک ماست و البته در مورد تمام مفاسد اجتماعی نه فقط حجاب و... ؛ ثانیاً با این بهانه که احتمال تاثیر کم است یا ممکن است به ما توهین کنند و آبرویمان برود و ... نمی توان شانه از زیر این مسئولیت مهم خالی کرد.
زیاده وقتتان را نمی گیرم و در ادامه یک روایت تکان دهنده و بخشی از سخنان ارزشمند مقام معظم رهبری را می آورم که بسیار زیبا و مستدل وظیفه ما را در این باب تببین نموده اند. اگر حوصله خواندن همه اش را ندارید لااقل قسمتهای پررنگ را بخوانید. یک دو دقیقه بیشتر طول نمی کشد!
امیرالمومنین علی (علیه السلام): ما أعمالُ البِرِّ کُلُّها وَ الجِهادُ فی سَبیلِ اللهِ عِندَ الأمرِ بِالمَعروفِ وَ النَّهیِ عَن المُنکَرِ إلّا کَنَفئَةٍ فی بَحرٍ لُجّیٍّ. (نهج البلاغه، حکمت 374)
همه کارهای خوب و جهاد در راه خدا در مقایسه با امر به معروف و نهی از منکر، جز آبی اندک در برابر دریایی ژرف چیزی نیست.
«نهى از منكر براى مردم، فقط زبانى است. البته براى حكومت، اینطور نیست. اگر منكر بزرگى باشد، برخورد حكومت احیاناً ممكن است برخورد قانونى و خشن هم باشد؛ لیكن نهى از منكر و امر به معروفى كه در شرع مقدّس اسلام هست، زبان است؛ «انّما هی اللسان».تعجّب نكنید. من به شما عرض مىكنم كه تأثیر امر و نهى زبانى اگر انجام گیرد از تأثیر مشت پولادین حكومتها بیشتر است. من چند سال است كه گفتهام امر به معروف و نهى از منكر. البته عدّهاى این كار را مىكنند؛ اما همه نمىكنند. همه تجربه نمىكنند، مىگویند آقا چرا اثر نمىكند؛ تجربه كنید. منكرى را كه دیدید، با زبان تذكّر دهید. اصلًا لازم هم نیست زبان گزنده باشد و یا شما براى رفع آن منكر، سخنرانى بكنید. یككلمه بگویید: آقا! خانم! برادر! این منكر است. شما بگویید، نفر دوم بگوید، نفر سوم بگوید، نفر دهم بگوید، نفر پنجاهم بگوید؛ كى مىتواند منكر را ادامه دهد؟
البته به شما بگویم عزیزان من! منكر را باید بشناسید. چیزهایى ممكن است به نظر بعضى منكر بیاید؛ در حالى كه منكر نباشد. باید معروف و منكر را بشناسید. واقعاً باید بدانید این منكر است.بعضى گفتهاند كه باید احتمال تأثیر وجود داشته باشد. من مىگویم احتمال تأثیر همه جا قطعى است؛ مگر در نزد حكومتهاى قلدر، قدرتمندان و سلاطین. آنهایند كه البته حرف حساب به گوششان فرونمىرود و اثر نمىكند؛ اما براى مردم چرا. براى مردم، حرف اثر دارد. بنابراین، پاسخ من این شد كه بهترین روش براى شما كه از من سؤال كردید، «زبان» است.»1
«امر به معروف و نهى از منكر يك واجب است كه رودربايستى و خجالت برنمىدارد. ما گفتيم: اگر ديديد كسى مرتكب خلافى مى‌شود، امر كنيد به معروف و نهى كنيد از منكر. يعنى به زبان بگوييد. نگفتيم مشت و سلاح و قوت به كار ببريد. اينها لازم نيست. خداى متعال كه اين واجب را بر ما مسلمانان نازل فرموده است، خودش مىداند مصلحت چگونه است. ما هم تا حدودى حكم و مصالح الهى را درك مىكنيم. بزرگترين حربه در مقابل گناهكار، گفتن و تكرار كردن است. اينكه يك نفر بگويد اما ده نفر ساكت بنشينند و تماشا كنند، نمىشود. اگر يكى دچار ضعف نفس بشود، يكى خجالت بكشد و يكى بترسد، اينكه نهى از منكر نخواهد شد. گناهكار هم فقط بدحجاب نيست كه بعضى فقط به مسألهى بدحجابى چسبيدهاند. اين، يكى از گناهان است و از خيلى از گناهان كوچكتر است. خلافهاى فراوانى از طرف آدمهاى لاابالى در جامعه وجود دارد: خلافهاى سياسى، خلافهاى اقتصادى، خلاف در كسب و كار، خلاف در كار ادارى، خلافهاى فرهنگى. اينها همه خلاف است. كسى غيبت مى‌كند، كسى دروغ مى‌گويد، كسى توطئه مى‌كند، كسى مسخره مى‌كند، كسى كمكارى مى‌كند، كسى ناراضىتراشى مى‌كند، كسى مال مردم را مىدزدد، كسى آبروى مردم را بر باد مى‌دهد. اينها همه منكر است. در مقابل اين منكرات، عامل بازدارنده، نهى است؛ نهى از منكر. بگوييد: «آقا، نكن.» اين تكرار «نكن»، براى طرف مقابل، شكننده است. اين نكتهى اول؛ كه نهى از منكر، اراده و تصميم و قدرت و شجاعت لازم دارد، كه بحمد اللّه، در قشرهاى مردم ما و در زن و مرد ما وجود دارد. بايد آن را به كار بگيريد. منتظر نباشيد كه دستگاهها بيايند و كارى بكنند.
بعضى از مردم به اينجا تلفن زدند، نامه نوشتند و سفارش كردند كه «آقا! شما گفتيد نهى از منكر. سيل پشتيبانىها هم انجام گرفت. اما عملًا كارى نشد!» عملًا چه كار مىخواستيد بشود؟ مگر لازم است كه اينجا هم دولت وارد شود يا دستگاه قضائی مستقيماً وارد شود؟ خود مردم بايد وارد شوند. خود مردم بايد نهى كنند. البته دولت، مجلس شوراى اسلامى، دستگاه قضائی و نيروى انتظامى، موظفند كه ناهى از منكر را پشتيبانى كنند. اين، وظيفهى آنهاست. مباشر كار، خود مردم مىتوانند باشند و بايد باشند. بخش عمدهى قضيه، اينجاست. جوان رزمنده، خانوادهى شهيدداده، خانوادهى ايثارگر، خانوادهى اهل انفاق، مؤمنين نمازخوان و روزه بگير و مسجد برو، دلسوزان انقلاب، روشنفكران علاقهمند به مفاهيم اسلامى و انقلابى؛ همهى اينها بايد در صحنه باشند.»2
«يكى از عواملى كه در جامعه از بديها جلوگيرى مى‌كند، نهى از منكر و منكر ساختن منكر است. نگذاريم «منكر» «معروف» و «معروف» «منكر» شود. نهى از منكر كردن، مثل اين است كه بگوييد آقا چرا اين كار را مى‌كنى؟ اين چه حركت بدى است كه انجام مى‌دهى؟ يك نفر بگويد، دو نفر بگويند، ده نفر بگويند؛ بالاخره طرف مجبور مى‌شود ترك كند؛ يعنى اگر بارها گفته شد، روحاً مغلوب مى‌گردد. من همين امر به معروف و نهى از منكر زبانى را - ولو به شكل خيلى راحت و آرام و بدون هيچ خشونت و دعوايى - واقعاً يكى از معجزات اسلام مى‌دانم. مثلاً يك نفر كار خلافى مى‌كند، مى‌گويند آقا شما اين كار را نبايد مى‌كردى. اين مطلب را بگو و برو. مى‌گويد او برمى‌گردد دو تا فحش به من مى‌دهد. خيلى خوب؛ حالا دو تا فحش هم به شما بدهد؛ براى خاطر امر خدا تحمّل كنيد. اگر نفر دوم هم بگويد آقا شما بايد اين كار را نمى‌كردى؛ بدانيد اگر دعوا هم بكند، دعوايش كمتر از آنى است كه با نفر اوّل كرده است. نفر سوم و نفر دهم و نفر بيستم هم همين‌طور. بنابراين، اگر نهى از منكر باب شد و تا نفر بيستم رسيد، شما خيال مى‌كنيد آن آدم ديگر آن كار را تكرار خواهد كرد؟ نهى از منكر واقعاً معجزه مى‌كند. فقط هم زبانى؛ يديش در اختيار حكومت است؛ يعنى اگر جايى بايد با گناهكار به صورت يدى و مجازاتى برخورد كنند، فقط دستگاههايى از حكومت هستند كه مسؤول اين كارند؛ مردم نبايد بكنند. اما زبانى چرا؛ خيلى هم اثر دارد.»3
«آمر به معروف و ناهى از منكر بايد خودش به آنچه دارد امر و نهى مى‌كند، هم عالم باشد و هم عامل. «رفيق لمن يأمر و رفيق لمن ينهى»؛ با رفق و مدارا امر و نهى كند. امر و نهى، يعنى دستور دادن- بكننكن- غير از تمنا كردن است؛ اما همين را با رفق، مدارا و محبّت- نه با خشونت- انجام دهد. به نظرم اينطورى بايد عمل شود.»4
-------------------------------------------------------------------------------------
3- بيانات در جلسه پرسش و پاسخ مديران مسئول و سر دبيران نشريات دانشجويی1377/12/04
4- بيانات در جلسه پرسش و پاسخ دانشجويان دانشگاه شهيد بهشتى1382/02/22
